Endüstriyel simbiyoz

Endüstriyel simbiyoz; birbirine yakın iki bağımsız endüstriyel işletme arasında madde (atık, yan ürün, su) ve enerji değişimi olarak tanımlanmaktadır. Bu kapsamda endüstriyel simbiyoz, tercihen birbirine fiziksel olarak yakın olup, normalde birbirlerinden bağımsız olarak çalışan iki veya daha fazla endüstriyel işletmenin bir araya gelerek hem çevresel performansı hem de rekabet gücünü artıracak uzun süreçli ortaklıklar kurması ve dayanışma içinde çalışmalarını ifade etmektedir. Bu sistemde işletmeler; malzeme, enerji, su ve yan ürünlerin fiziksel değişimi de dahil olmak üzere her türlü maddeyi, lojistik ve uzmanlık kaynaklarını birbirleriyle paylaşmaktadırlar. Bu sayede endüstriyel kaynaklı çevresel ve sosyal problemlerin önüne geçilerek ekonomik getiri sağlanmaktadır. Endüstriyel simbiyoz ayrıca, AR-GE, inovasyon ve kümelenme faaliyetlerinin yanı sıra yeni iş alanları yaratma potansiyeli ile girişimciliği ve bölgesel kalkınmayı da destekleyen bir yaklaşım olarak ortaya çıkmaktadır.
Endüstriyel Simbiyoz Kazanımları Nelerdir?
Endüstriyel simbiyoz ile;
• Kaynak tüketiminde azalma,
• Depolamaya giden atık ve tehlikeli atık miktarında azalma,
• CO2 emisyonunda azalma,
• Su tasarrufu,
• Üretim maliyetlerinde düşüş,
• Ek satışlar, yaratılan iş ve istihdam,
• Özel sektör yatırımları,
• İnovasyon ve girişimciliğe katkı,
• Çevresiyle uyumlu/rekabetçi endüstriyel bölgeler,
• İşbirliği kültüründe gelişme,
• Mevzuata uyum vb. birtakım kazanımlar sağlanmaktadır.
Eko-Endüstriyel Park Nedir?
Endüstriyel simbiyoz yaklaşımının somut bir uygulaması olan eko-endüstriyel parklarda, birbirinden bağımsız ve tercihen birbirine yakın konumlanmış endüstriyel tesisler, ortak fayda sağlamaya yönelik olarak hareket ederler. Eko-endüstriyel parklarda üretim ve hizmet sektöründe yer alan, çevresel ve ekonomik performanslarını artırmak isteyen işletmeler, bir araya gelerek çevresel ve kaynak (enerji, su, madde, atık, vd.) eldesine ilişkin konularda işbirliği yaparlar.
Eko-Endüstriyel Park Modelleri
Model 1: Atıkların diğer işletme/kuruluşlara verilmesi,
Model 2: İşletme/organizasyon içi değişim, Model 3: Aynı eko-parkta birlikte yer alan
işletmeler arasındaki değişim,
Model 4: Komşu olmayan işletmeler arasındaki değişim,
Model 5: Geniş bir bölgede sanal olarak organize olmuş işletmeler arasındaki değişim.
Dünyada Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Örnekleri
Dünya genelinde Avusturya, Danimarka, Hollanda, Finlandiya, Çin, Güney Kore, İngiltere, İsveç, İsviçre, Kanada ve Portekiz gibi pek çok ülkede eko-endüstriyel park, endüstriyel ekosistem projeleri ve eko-endüstriyel gelişme uygulamaları gerçekleştirilmektedir.
Türkiye’de Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Örnekleri
• Zeytinyağı üretiminden çıkan pirinanın, pirina odunu ve yağ üretimi amacıyla kullanılması,
• Bira üretiminden çıkan atık mayanın ve biyogazın, hayvan yemi katkı maddesi üretiminde kullanılması,
• Meyve posasından hayvan yemi üretimi,
• Tarımsal ve hayvansal atıklardan enerji üretimi,
• Pamuk tohumu atığından biyoremediasyon ürünü üretimi,
• Ömrümü tamamlamış lastiklerden elektrik üretimi.
Sonuç ve Öneriler
Günümüzde çevre ile uyumlu endüstriyel üretim gerçekleştirilirken, çevresel ve sosyal kriterler açısından da katma değer yaratan sanayi bölgeleri dünya genelinde giderek yaygınlaşmaktadır. Bu kapsamda bölge yönetimlerinin ve işletmelerin yaklaşımı büyük önem taşımakla birlikte, eko-endüstriyel parkların yaygınlaştırılmasına yönelik kamu programlarının da oldukça yaygın olduğu ve etkin sonuçlar yarattığı görülmektedir. Ülkemizde de endüstriyel ekosistem projeleri/ eko-park ile ilginin giderek arttığı, özellikle organize sanayi bölgelerinin çevre dostu uygulamalara yönelik çeşitli girişimlerde bulunduğu gözlenmektedir. Bundan sonraki süreçle ilgili kamu kurumlarının da kapsamlı ve ulusal bazlı girişimlerde bulunmalarının ve bu yönde teşvikler oluşturmalarının yararlı olacağı düşünülmektedir. Bilimsel açıdan ise bu tür işletmelerin kurulma potansiyelleri ve çevresel verimlilikleri ile ilgili bilimsel projeler yapılmalı ve bu konu üzerine lisansüstü tez çalışmaları hazırlanmalıdır. Böylece konu ile ilgili uzmanların yetiştirilmesi sağlanmış olacaktır.